"Mae samplau unigryw o bensaernïaeth fynachaidd ganoloesol yn addurno copaon pileri creigiau'r Meteora. Sefydlwyd y mynachlogydd cyntaf yn y bedwaredd ganrif ar ddeg, pan ddechreuodd cymunedau mynachaidd ddatblygu gyntaf. Rhwng popeth, preswyliwyd i bedwar ar hugain o fynachlogydd yn ystod y pymtheg- yr unfed ganrif ar bymtheg a'r unfed ganrif ar bymtheg, er heddiw dim ond chwech sy'n dal i fod yn weithredol" - Lyratzaki, 2006.
Disgrifiad o'r Safle
Ar wastadeddau rhanbarth Thessaly mae Gwlad Groeg yn gosod Mynyddoedd Antichasia gyda safle naturiol cysegredig mawr Meteora. Mae'n set o bedwar ar hugain o fynachlogydd, rhai dros chwe chan mlwydd oed, yn codi uwchben y ddaear ar nifer o bileri creigiau enfawr sydd wedi cael eu siapio gan amlygiad hir i rymoedd elfennol pwerus, gan gynnwys daeargrynfeydd ac afonydd. Mae'n safle ar gyfer pererindod a chyffes i Gristnogion Uniongred. Nid yw pob un o'i ymwelwyr yn bererinion, ond. Daw nifer fawr o bobl i Meteora i edmygu'r dirwedd syfrdanol, Safle Treftadaeth y Byd UNESCO ar gyfer ei dreftadaeth naturiol a diwylliannol. Tra bod twristiaid yn dod â chyfoeth materol i'r safle, maent hefyd yn ei fygwth â'u niferoedd. Eto i gyd mae'n ymddangos bod gobaith i wella.
"O fewn y tir hwn- scape o siapiau syfrdanol, cyfrolau a gweadau, mae gan un y teimlad prin hwnnw o deimlo'n fach ac yn fawr ar yr un pryd ym mhresenoldeb y gweithiau celf naturiol rhagorol hyn"
- Lyratzaki, 2006.
Bygythiadau
Twristiaeth yw'r bygythiad mwyaf sylweddol i'r grefydd leol, y diwylliant a'r amgylchedd lleol. Nid yn unig y mae'r twristiaid yn bygwth yr ecosystemau yn uniongyrchol gan draffig ceir, llygredd sŵn ac anghenion cynyddol am reoli seilwaith a gwastraff. Maent hefyd yn dod â llif arian i mewn gydag effaith negyddol ar ffordd asgetig o fyw rhai cymunedau mynachaidd. Gyda thechnoleg fodern gynyddol mae defnydd afreolus o blaladdwyr a gwrteithwyr yn achosi llygredd pridd a dŵr daear. Bygythiad mawr arall yw gorbori, sy'n diraddio'r ecosystem naturiol leol.
Gweledigaeth
Mae cynllun rheoli integredig a chyfannol yn hanfodol ar gyfer amddiffyn y naturiol yn fwyaf effeithiol, treftadaeth ddiwylliannol ac ysbrydol y rhanbarth. Dylid dod o hyd i ffordd ganol fel bod sancteiddrwydd y safle yn cael ei gynnal yn ei ddatblygiad. Dylai'r holl randdeiliaid gytuno ar y cynllun rheoli hwn. Rhaid codi ymwybyddiaeth y cyhoedd, er enghraifft trwy ganolfannau ymwelwyr dan arweiniad mynachod, neu trwy ddefnyddio arwyddion ffyrdd, esbonio'r cysylltiad agos rhwng natur a sancteiddrwydd ar y safle. Gallai hyfforddiant mewn ysgolion a busnesau lleol gefnogi hyn. O ystyried hygrededd uchel y cymunedau mynachaidd yn y rhanbarth, byddai codi'r ymwybyddiaeth hon yn fwyaf effeithiol pe bai'r arweinwyr crefyddol yn ei wneud.
Gweithredu
Mae gwahanol sefydliadau academaidd wedi cynnal amrywiaeth o astudiaethau i godi ymwybyddiaeth o'r problemau yn y rhanbarth. Trefnir cyfarfodydd a seminarau ymchwil gan brifysgolion, y Sefydliad Cenedlaethol Ymchwil Amaethyddol a sefydliadau datblygu. Mae gwaith adfer yn cynorthwyo i ddiogelu'r henebion diwylliannol.
Polisi a'r Gyfraith
Mae gan Meteora ddynodiad Ardal Amddiffyn Arbennig o dan Gyfarwyddeb yr Undeb Ewropeaidd ar Gadwraeth Adar Gwyllt. Mae hefyd wedi'i restru fel Natura 2000 safle a Safle Treftadaeth y byd UNESCO am ei Werthoedd Naturiol a Diwylliannol. Ar ben hynny, fe'i cyhoeddir yn Gysegredig, Safle Sanctaidd a Symudadwy gyda'r gyfraith 2351/1995, er mwyn amddiffyn yr henebion a'r heirlooms, ac i ddiogelu eu cymeriad ysbrydol. Y prif awdurdodau yn y rhanbarth yw bwrdeistrefi dinasoedd lleol, y gymuned fynachaidd a'r Seithfed Ephorate o Hynafiaethau Bysantaidd, fel rhan o Weinyddiaeth Diwylliant Gwlad Groeg.
Ecoleg a Bioamrywiaeth
Mae'r ardal yn frithwaith o fryniau, mynyddoedd, creigiau ac ogofâu. Bryniau coedwig dderw, Mae coedwigoedd awyren afonydd a phorfeydd cyfagos yn darparu cynefinoedd ar gyfer 163 rhywogaethau adar wedi'u recordio, mae deg ohonynt wedi'u gwarchod. Maent hefyd yn gartref i amrywiaeth o rywogaethau mamaliaid, gan gynnwys y llwynog coch (Llwynogod), y Blaidd Ewropeaidd (Canis lupus) a'r Ystlum Pedol Lleiaf (Rhinolophus hipposideros). Mae sawl rhywogaeth o flodau endemig yn bresennol, ymhlith y rhai dan fygythiad Centaurea kalambakensis a Centaurea chrysocephala.
Ceidwaid
Heddiw, dim ond chwe chymuned fynachaidd sydd ar ôl ar y safle. Mae bywyd mynachod Meteora yn cael ei nodi gan werthoedd diwylliannol ac ysbrydol y safle, ac mae eu ffordd o fyw yn ymledu i bentrefi cyfagos. Er bod cyfran fawr o'u syniadau yn Uniongred, mae'r mwyafrif o'u normau a'u gwerthoedd yn cael eu parchu a'u deall gan y cyhoedd, waeth beth fo'u cefndir. Mae rhan fawr o incwm y bobl leol yn dibynnu ar y twristiaid y maent yn cyfleu'r gwerthoedd hyn arnynt. Pan fydd Mynachod yn rhoi teithiau tywys y maent yn tynnu sylw ymwelwyr atynt i rinweddau ysbrydol Meteora, maent yn sylwi ar newid yng nghanfyddiad yr ymwelwyr o’r safle, yn groes i'r teithiau safonol a roddir gan dywyswyr twristiaeth, lle mae dimensiwn ysbrydol y safle ar goll fel rheol. Yn draddodiadol mae'r mynachod yn crefft amrywiol ddarnau artisanal a chaligraffig. Mae meudwyon yn dal i fyw mewn ceudyllau lleol. Mae tollau paganaidd wedi cael eu digalonni ar hyd y blynyddoedd, ac eto mae llawer o ddathliadau lleol yn dal i gael eu tiwnio i'r tymhorau.
Clymblaid
Hyd yn hyn, nid oes un endid â gofal am ddiogelu'r amgylchedd ar y safle. Y Swyddfa Arolygu Coedwig, adran o Weinyddiaeth yr Amgylchedd, Ynni a Newid Hinsawdd, yn arwain rheolaeth gyffredinol y rhanbarth, tra bod y clogwyni yn cael eu gwarchod gan y Gwasanaeth Archeolegol. Mae gan y gymuned fynachaidd ddiddordeb mewn diogelu'r amgylchedd, ac yn gwneud yr hyn a all i warchod ei werthoedd naturiol. Hyd yma ni fu unrhyw symudiadau unedig tuag at ddiogelu'r amgylchedd. Mewn astudiaeth amgylcheddol gan y Sefydliad Cenedlaethol Ymchwil Amaethyddol fe'ch cynghorwyd i sefydlu Corff Gweinyddol canolog. Yn anffodus nid yw wedi cael ei weithredu oherwydd yr argyfwng ariannol.
Offer Cadwraeth
Y prif offer ar gyfer gwarchod yr amgylchedd lleol yw set o gyfyngiadau a gynigir gan y partïon dan sylw. Yn yr ardal o amgylch adeilad y pileri, mae adeilad wedi'i wahardd yn llwyr ac ym mhentref cyfagos Kastraki, sy'n cael ei nodweddu fel anheddiad traddodiadol, mae'n cael ei reoleiddio. Byth ers i'r safle gael ei ddatgan yn sanctaidd, mae gleidio hongian a dringo creigiau wedi'u cyfyngu i glogwyni penodol.
Mae'r henebion eu hunain yn cael eu hadfer trwy adnewyddu'r adeiladau a chadwraeth eu helfennau gwerthfawr. Mae'r gymuned fynachaidd yn rheoleiddio twristiaeth ysbrydol trwy gynnal amserlen lle gall ymwelwyr ymgynghori â mynachod a chael mynediad i'r mynachlogydd.
Canlyniadau
Mae datganiadau Meteora fel safle naturiol a diwylliannol gwarchodedig wedi bod yn ganlyniadau cyntaf pwysig yn y frwydr i mewn i'w warchod. Yn y broses, mae amryw sefydliadau wedi cyhoeddi sawl adroddiad gwyddonol o astudiaethau ar yr ardal, a dilynir argymhellion yn ofalus gan y mynachod preswylwyr, sy'n gwneud eu gorau i ddiogelu'r ardal. Maent hefyd yn teimlo bod eu hymdrech i gyflwyno twristiaid diwylliannol-ganolog i agweddau ysbrydol y wefan yn helpu llawer i'w weld fel heneb gysegredig. Ac eto, er bod ymwybyddiaeth yn cael ei chodi'n llwyddiannus, mae angen ymdrechion mwy sylweddol i gadw'r gymuned hon yn gysegredig fel y mae.
"Yn y gorffennol, roedd ceudyllau yn lleoedd lle roedd meudwyon yn byw - ac mae rhai yn dal i fod, tra codwyd y mynachlogydd ar ben y pinaclau creigiau enfawr. Ar ben hynny, mae llawer o arferion lleol yn gysylltiedig â newid y tymhorau a Mother Nature ei hun" - Lyratzaki, 2006.
- Lyratzaki I. (2006) Safle Treftadaeth y Byd Meteora. Thessaly, Gwlad Groeg. Yn: JM Mallarach a T Papayannis (gol.). Ardaloedd Gwarchodedig ac Ysbrydolrwydd. Trafodion y Gweithdy cyntaf y Fenter Delos - Montserrat. cyhoeddiadau PAM. Montserrat.
- Meteora - safle treftadaeth y byd UNESCO: http://whc.unesco.org/en/list/455
- Irini Lyratsaki, Swyddog rhaglen ar gyfer Menter Delos
